Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Ölçme ve Değerlendirme Sürecinde Kullandıkları Soruların Eleştirel ve Yaratıcı Düşünme Becerileri Açısından Değerlendirilmesi

Abstract

Günümüz eğitim anlayışı; var olan bilginin öğretmenden öğrenciye doğrudan aktarımını amaçlayan geleneksel yaklaşımdan tamamen sıyrılmış, sorgulayan düşünen ve ihtiyacı olan bilgiyi kendisi üreten nesiller yetiştirmeyi amaçlayan yeni bir anlayışa sahiptir. Çağdaş eğitim anlayışına göre eğitim kurumları; öğrencilere entelektüel gelişimlerinde, sosyal hayatlarında, mesleki ve akademik kariyerlerinde ihtiyaçları olan bazı becerileri kazandırmalı ve geliştirmelidir. Bu becerilerin başında da eleştirel ve yaratıcı düşünme becerileri gelmektedir. Birbirinin tamamlayıcısı olan bu iki düşünme becerisi günümüzde bir bireyin en çok ihtiyaç duyduğu düşünme becerileridir. Öğrencilere eleştirel ve yaratıcı düşünme becerilerini kazandırabilecek en önemli kişiler öğretmenlerdir ve bunun en iyi yolu ise şüphesiz öğretmenlerin sordukları sorulardır. Bu çalışmada 2017 – 2018 eğitim öğretim yılının ilk döneminde Sosyal Bilgiler öğretmenlerinin uyguladıkları sınavlardaki sorular eleştirel ve yaratıcı düşünme becerilerine göre incelenmeye çalışılmıştır. Bu amaç doğrultusunda betimsel bir tarama olarak yürütülen çalışmada doküman analizi ve yarı yapılandırılmış mülakat yöntemleri kullanılmıştır. Trabzon ili merkez ilçesi Ortahisar’da Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı 20 farklı okulda görev yapan 61 öğretmenin hazırladığı sınavlardan toplam 2065 soru incelenmiş bu öğretmenlerin 16’sı ile de yarı yapılandırılmış mülakatlar yapılmıştır. Öğretmenlerin sınav soruları; eğitimde yaygın olarak kullanılan soru türlerine, sınıf düzeylerine, tarih, coğrafya ve vatandaşlık olmak üzere konularına, eleştirel ve yaratıcı düşünme becerilerine göre sınıflandırılarak analiz edilmiştir. Soruların analizinde SPSS programı kullanılmış ve bulgular frekans ve yüzde olarak tablo ve grafikler halinde sunulmuştur. Öğretmenlerle yapılan mülakatlar ise içerik analizi ile analiz edilmiştir. Mülakat cevaplarından elde edilen verilerden temalar oluşturulmuş, bu temalar öğretmenlerin cevaplarının sıklıklarına göre tablolarda yansıtılmıştır. Bulguların daha iyi anlaşılması ve güvenirliğin artırılması için sınav sorularından örneklere ve öğretmenlerin cevaplarından doğrudan alıntılara tablo ve grafiklerin altında yer verilmiştir. Elde edilen veriler alt problemlere göre sınıflandırılmış ve bulgular her bir alt probleme göre sunulmuştur. Araştırmanın sonucunda Sosyal Bilgiler öğretmenlerinin hazırladıkları soruların öğrencilerin eleştirel ve yaratıcı düşünme becerilerini geliştirmede ve ölçmede yetersiz oldukları belirlenmiştir. Öğretmenlerin sınavlarında en çok çoktan seçmeli sorular tercih etmelerine rağmen eleştirel ve yaratıcı düşünme becerilerine yönelik soruları en çok açık uçlu soru türünde hazırlamış oldukları tespit edilmiştir. Ayrıca sınavlarda eleştirel ve yaratıcı düşünme becerisine yönelik soruları en çok tarih konularında ve en çok 8. sınıf düzeyinde hazırladıkları tespit edilmiştir. Bu sonuçlar ışığında araştırmanın sonunda bazı önerilerde bulunulmuştur.