Üstün Yetenekli Öğrenciler İçin Geliştirilen Farklılaştırılmış Bilimsel Araştırma Yöntemleri Programının Değerlendirilmesi

Abstract

Üzerinde uzun yıllardır araştırmalar yapılan üstün yetenekli bireylerin eğitiminin, Türk tarihinde farklı örneklerine rastlanmaktadır. Yıllar içerisinde farklı yöntemler ile verilmeye çalışılan eğitimin son halkası Bilim ve Sanat Merkezleridir. Bu merkezlerde verilen eğitim, öğrencinin seçiminden itibaren başta daha genel, ilerleyen süreçte bir alanda derinlemesine olacak şekilde farklı yaş gruplarına göre planlanmıştır. Kurum ile ilgili yapılan farklı araştırmalar, çalıştay ve bakanlık raporları eğitim aşamalarında kullanılacak programların eksikliğine vurgu yapmaktadır. Kurumun işletilmesinde kullanılan yönergeye göre öğretmenin görevleri arasında yer alan program geliştirme faaliyeti, araştırmacı öğretmen tarafından gerçekleştirilmiştir. Bu tez çalışmasında, araştırmacı öğretmenin geliştirdiği ve uyguladığı programın farklı boyutlar ile değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Programın nitelik değerlendirmesi, performans değerlendirmesi, sosyal geçerlik değerlendirmesi, etkinlik değerlendirmesi olmak üzere dört ana ve onları oluşturan alt boyutlarda, öğretmen, öğrenci, veli, idareci ve süreçten toplanan nitel ve nicel veriler ışığında yapılmıştır. Araştırmada programın uygulandığı BİLSEM’den toplanan veriler bir eğitim öğretim yılı içerisinde uygulama öncesi ve sonrasını kapsayan ikişer haftalık süreç ile 26 haftalık uygulamalardan elde edilmiştir. Veriler, akademisyenler, diğer kurumlarda ve BİLSEM’lerde çalışan öğretmen ve idarecilerden uygulamalardan sonraki eğitim öğretim yılının başlangıcında yürütülen mülakatlar ile toplanmıştır. Toplanan ön ve son test verileri, ön ve son mülakat verileri, akademisyen, öğretmen, veli, idareci mülakat verileri, öğretmen günlüğü, öğrenci değerlendirme formları, etkinlik kitapları, öğrenci çalışmaları uygulama kayıtları, ortaya konan dört ana soruya yanıt vermek için içerik analizi, betimsel analiz ve parametrik olmayan istatistik yöntemleri kullanılarak analiz edilmiştir. Verilerin analizi sonunda akademisyen, öğretmen, öğrenci ve veli görüşlerine göre, değerlendirilen programın dayandığı felsefeye uygun bir yapı sergilediği sonucuna ulaşılmıştır. Benzer şekilde akademisyen, öğretmen, idareci, velilerden toplanan veriler ışığında üstün yetenekliler için hazırlanacak programlarda bulunması gereken kıstaslara uygun bir yapıya sahip olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Programın niteliği ile ilgili son alt başlık olan programın sahip olması gereken özelliklere uyumunun sınanmasında da olumlu bir sonuç alınmıştır. Programın performans değerlendirmesi için bilimin doğası, bilimsel süreç becerileri, mantıksal düşünme testleri kullanılmış ve elde edilen veriler parametrik olmayan istatistiksel analiz yöntemleri ile analiz edilmiştir. Bu test sonuçlarına göre öğrencilerin gelişimleri üzerinde olumlu bir etkisi olduğu istatistiksel olarak ortaya konmuştur. Aynı başlık altında ön ve son mülakatlardan elde edilen veriler de benzer şekilde öğrencilerdeki olumlu ilerlemeyi göstermiştir. Mülakat verileri ile bilimsel süreç becerileri testlerinden elde edilen ön test verileri arasında bir farklılık ortaya çıktığı gözlemlenmiştir. Mülakat verilerine göre, öğrenciler kontrollü deney, hipotez, bağımlı bağımsız değişken gibi kavramları bilmemelerine karşın BSB testlerinde bu kavramları içeren sorulara yüksek bir oranda doğru yanıtlar verebilmişlerdir. Öğrenci ve veliler ile yürütülen sosyal geçerlik konusundaki mülakatlardan olumlu sonuçlar alınmıştır. Öğrenciler uygulamalara katılmış olmanın kendilerinde olumlu değişiklikler meydana getirdiğini ve edindikleri becerileri yaşamlarına aktardıklarını ve aktarabileceklerini ifade etmişlerdir. Öğrenciler bilimsel araştırma yöntemleri dersine katılmış olmaktan mutlu olduklarını ifade etmişlerdir. Benzer şekilde veliler de çocuklarındaki ilerlemeden ve başlangıçta sahip olmadıkları farklı becerileri edinmelerinden duydukları memnuniyeti dile getirmişlerdir. Dersin öğrencilere faydalı olduğunu ve edindikleri becerilerin yaşamlarında kendilerine yararlı olacağını ifade etmişlerdir. Uygulanan etkinliklerin değerlendirmesi boyutunda bilgi veren öğretmen, veli ve öğrenciler etkinliklerin BİLSEM’de uygulamak için uygun ve ulaşılmak istenen becerileri kazandıracak nitelikte olduğunu ifade etmişlerdir. Uygulanan programın tasarımında kullanılan çoklu görevler içeren etkinliklerin öğrencilerin aktif katılımına ve grupla çalışmasında etkili olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca ulusal metinlerde üstünde özellikle durulan ve fikir birliği ile ifade edilen üstün zekâlı ve yetenekli öğrencilerin araştırmacı olarak yetiştirilmesi hedefine ulaşılabildiği ve devletin orta ve uzun dönemli hedeflerine uygun çıktılar sunulduğu görülmüştür.